English
Endüstriyel Temizlik Makinaları Ürün Detayları
Halı Yıkama İşiyle İlgili Tüm Bilgiler
Halı yıkama işi yapmak isteyenler için hazırladığımız bu yazımızda detaylı bilgiler bulacaksınız. Halı Yıkama İşi Kurmak İstiyorum, Halı Yıkama İşi ile Para Kazanmak Nasıl Olur?, Halı Yıkama İşi Nasıl Kurulur?, Hangi Makinalar Gereklidir?, KOSGEB Halı Yıkama Dükkanı Açma Fikrine Destek verir mi?, Halı Yıkama İşi Ne Kadar Kazandırır ? diye merak ediyorsanız bu yazıyı sonuna kadar okumalısınız.
Halı temizlemede kullanılan tüm makinaların ortak bir üretim amacı vardır. İnsanlar evlerinde, işyerlerinde veya değişik ortamlardaki kullanma alanlarında gerek yer ile teması kesmek gerekse aksesuar malzemesi olarak halıları kullanmaktadırlar. İnsanların yaşadığı ortamlarda kullanılan halılar, zamanla kirlenir. Halılardaki kirlenme, leke, evcil hayvan tüyü, koku, toz akarı, bakteri, v.b. olarak ortaya çıkar. Özellikle evcil hayvan tüyü, toz akarı ve bakteriler halı havları arasına girdiğinden dolayı günlük halı temizliğinde ortadan kaldırılamamaktadır. Ayrıca, toz akarı ve bakteriler insan sağlığını önemli derecede tehdit etmektedir. Bu sebeplerden dolayı kullanılan halıların yılda en az iki kez profesyonel olarak temizlenmesi gerekmektedir.
Manuel Halı Yıkama, Zemin Ovalama ve Cilalama Makineleri
Halı Sıkma Makineleri
Manuel Halı Yıkama, Zemin Ovalama ve Cilalama Makineleri
Manuel Halı Yıkama Makinesi, Zemin Fırçalama ve Cila Makinesi
Halı Sıkma Makineleri
Manuel Halı Yıkama, Zemin Ovalama ve Cilalama Makineleri
Tek Fırçalı Manuel Halı Yıkama, Zemin Fırçalama, Cila Makinası RCF 400
Otomatik Halı Yıkama Makineleri
Otomatik Halı Yıkama Makineleri
Otomatik Halı Yıkama Makineleri
Makina seçimi yapılırken bulunulan bölge ve nüfus büyük önem arz etmektedir.Halı yıkama tesisi kurumu için olmazsa olmaz 2 makina vardır yıkama ve sıkma makinası .Bu iki makinayı alarak bu işleme başlayabilirsiniz.Diğer makinalar yardımcı makinalardır daha az personel ile daha fazla iş yapmanızı sağlayıcı,daha kısa sürede halıları teslim etmenizi sağlayıcı makinalardır. Tam teşekküllü halı yıkama tesislerinde sırasıyla toz alma,yıkama,sıkma,kurutma ve paketleme makinası vardır .
Halı yıkama işlemi, halının çeşitli makineler ile su kullanılarak, hav (halı tüyü) aralarının ve saçaklarının, tozdan, lekelerden, kokudan, tüylerden, bakterilerden ve akarlardan temizlenmesi işlemidir. Halı yıkama işleminin aşamaları ise profesyonel olarak toz alma, yıkama, durulama, sıkma, kurutma, hav alma ve paketlemedir. Aşağıdaki şekilde profesyonel temizlenmiş bir halı ile yüzeysel temizlenmiş bir halının hav araları gösterilmektedir. Halıların çok iyi temizlenebilmesi için, bol miktarda su kullanılması gerekir.
İnsanlar kirlenen halılarını iki farklı şekilde yıkayarak temizlerler. Kirlenen halılar, amatörce evde veya bahçede yada profesyonel olarak halı yıkama fabrikalarında temizlenirler. İnsanların yaşadığı kent ortamında, belediyelerin su tasarrufu için getirdiği kısıtlamalar, şebeke suyu ücretlerinin artması, nüfusun şehir merkezlerinde yoğunlaşması ve insanların daha çok iş hayatına ağırlık vermesi halı yıkama sektörünü yılda yaklaşık 400 milyon TL büyüklüğe taşımıştır. Otel, işyerleri ve halı üreticilerine verilen kurumsal hizmetlerle birlikte bu rakam yaklaşık 500 milyon TL’ye çıkmıştır. Sadece İstanbul’da yılda yaklaşık 80 milyon TL’lik halı yıkama işlemi yapılmaktadır. Halının profesyonel olarak makinelerde yıkanması, şebeke suyu ile bahçede yada evde temizlenmesine göre 1 m2 halıda yaklaşık %83 su tasarrufu sağlamaktadır.
Halı yıkama sektörünün büyüklüğünü rakamlarla anlatmak gerekirse, Türkiye nüfusunun yaklaşık %70’i, kent merkezlerinde yaşamaktadır. Bu nedenle halı yıkama sektörü, turizm, sanayi ve kentleşmenin geliştiği bölgelerde yoğunlaşmıştır. İstanbul, İzmir, Ankara, Konya, Antalya, Bursa, Kocaeli, Sakarya gibi büyük şehirler sektörün en hızlı büyüdüğü illerin başında gelmektedir. Yaklaşık 12.5 milyon ailenin yaşadığı kent merkezlerinde, bir evde ortalama 30 m2 halı kullanıldığı tahmin edilmektedir. Kentlerde her 4 aileden biri yılda bir defa halı yıkamacılara gitmektedir. Bu rakamlara göre sadece büyük şehirlerde yaklaşık 93.75×106 m2 halı yıkatılmaktadır. Halı yıkama sektöründe yaşanan büyüme hızı kurumsal firmaları teknoloji ve kapasite yatırımlarına sevk etmektedir.
Halı yıkama sektörü, Türkiye’de yeni gelişen bir sektör olmasına rağmen Avrupa ülkelerinde 100 yıla yakın geçmişe sahiptir. Bir İspanyol firmasının 103 yıl önce halı yıkama makinesi patenti almış olması, sektörün Avrupa’da çok eski zamana dayandığını gösterir. Avrupa ile birlikte sanayileşmiş ülkelerde yüksek pazar hacmine sahip olan sektörün, dünya genelinde yaklaşık 12 milyar dolarlık bir hacme ulaştığı belirtiliyor. 12 milyar dolar içerisinde Avrupa ülkelerinin payı 2 milyar dolar civarındadır. ABD’de yaklaşık 30 bin kayıtlı halı temizleme şirketi bulunuyor. 2007’de 3.2 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşan Amerikan halı yıkama sektörünün 2008’de yüzde 7.5 oranında artarak yaklaşık 3.5 milyar dolara ulaşmıştır.
Günümüzde halı yıkama işlemi çeşitli makineler ile yapılmaktadır. Halı yıkama sektöründe kullanılan mevcut kurutma işlemi, kurutma odalarında veya güneş altında yapılmaktadır. Kurutma odalarında yapılan halı kurutma işlemi, fazla alan kullanılmasına ve zaman kaybına neden olmaktadır. Ayrıca sıcak hava, elektrik enerjisi ile elde edildiğinden maliyeti artırmaktadır. Güneş altında yapılan kurutma işlemi, halıların renginin sararmasına neden olmaktadır. Kullanılan mevcut makineler, halı yıkama aşamalarının sadece bir yada birkaç tanesini gerçekleştirmektedir. Diğer aşamalar için yıkama, sıkma, kurutma ve paketleme makinelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca makineler arasında halının transferi, insan gücü ile olduğundan mevcut makinelerin işgücü maliyetleri de yüksektir.
Halı yıkama işlemi günümüzde artan talepler neticesinde bir endüstri kolu haline gelmiştir. Halılar, geleneksel metot ile yerinde yıkanabildiği gibi gelişen teknoloji sayesinde günümüzde otomatik makinelerde de yıkanmaktadır. Geleneksel halı yıkama metodu, insanların iş hayatına daha fazla önem vermeleri, kentleşme, doğal su kaynaklarının azalması nedenlerinden dolayı artık kullanılmamaya başlanmıştır. Buna karşın, halı yıkama işlemi profesyonel elemanlarla makine kullanılarak yapılmaya başlanmıştır. Halı yıkama ve kurutma işlemlerinde kullanılan makineler 4 ana gruba ayrılabilir.
Birinci grup, sadece yıkama işlemi yapan fırça makineleri yer almaktadır. Fırça makinelerinin maliyetleri düşüktür. Ancak, işgücü maliyetleri yüksektir. Halı yere serilerek yıkama işlemi yapılmaktadır. Bu işlem hijyen açısından sağlıklı değildir. Bu makinelerle yapılan yıkama işlemi neticesinde halının başka makinelerde sıkılması ve kurutulması gerekir.
İkinci grup, otomatik bandlı halı yıkama makineleri yer almaktadır. Bu makinelerde halı, bandlı konveyör üzerinde hareket ederek toz alma, yıkama ve durulama işlemlerine tabi tutulmaktadır. Otomatik bandlı halı yıkama makinelerinde yıkanan halıların sıkma ve kurutma işlemleri başka makinelerde yapılmaktadır. Bu makinelerin maliyetlerinin yüksek olmasına karşın işgücü maliyetleri düşüktür. Ayrıca sudan ve zamandan tasarruf sağlamaktadır.
Üçüncü grup, boru tipi halı sıkma makineleri yer almaktadır. Bu makineler ile yıkanan halı %90-95 kuruluğa kadar sıkılır. Tamburun yaklaşık 1400 devir/dakika hızla dönmesi ile büyük bir santrifüj kuvvet ortaya çıkar. Bu kuvvet halıdan suyun büyük bir oranda uzaklaşmasına neden olur. Bu makine ile sıkılan halıların açık havada yada kurutma odalarında askılara asılarak kurutulması gerekir.
Dördüncü grup, halı yıkama ve kurutmanın aynı sistemde yapıldığı otomasyon usulü çalışan makineler yer almaktadır. Bu makinelerden ülkemizde hali hazırda endüstride çalışan bir çeşit bulunmaktadır. Bu makine özel yapım bir makinedir ve çok yer kaplamaktadır. Ayrıca maliyeti de çok yüksektir. Bu makine ile yıkanan halı profesyonel halı temizleme aşamalarının tümüne tabi tutulmaktadır.
Halı İmalatında Kullanılan İplikler
Ülkemizde çok çeşitli halı üretim firmaları ve dolayısı ile çok çeşitli halılar üretilmektedir. Ürünlerin çok çeşitli olması ile birlikte kaliteleri de buna bağlı olarak değişmektedir. Bir halının kalitesi, üretim tekniğine (dokuma kalitesine), kullanılan ipliklerin kalitesine ve aynı zamanda havların düğüm sıklığına veya seyrekliğine bağlıdır. Üretim teknikleri ile birlikte, halıların teknik ve yapısal karakteristiklerini tanıma açısından bazı teknik terimlerin ve tanımlamaların açıklamaları aşağıda verilmiştir.
Teknik terimler
Numara: İplik numarası ipliğin boyutunu (inceliğini, kalınlığını) belirlemek için verilen sayısal bir değer olup, birim uzunluk başına ağırlığı veya birim ağırlık başına uzunluğu belirten bir ölçüdür. İpliğin numarasını belirlemek amacıyla dünyada çeşitli sistemler kullanılmaktadır. Bunların bazıları uzunluğu bazıları da ağırlığı esas almaktadır.
Büküm: İpliğin eğirilmesi sırasında elyafların yada ipliklerin bir arada tutulması ve mukavemet kazandırılması için kendi etrafında verilen spiral dönmelerdir. Bir elyafı bükmek, kullanım amacındaki dayanma koşulları açısından önemlidir. İplikteki büküm sayısı sağlamlık, elastiklik ve dolaylı olarak tüylülük gibi iplik özelliklerini etkiler. İpliğe verilecek olan büküm tamamen iplik üreticisinin elinde olup, nihai kullanıcının amacını karşılayacak şekilde iplikhanelerde ayarlanabilir. Kalın ipliklerde elyafların birbirlerini tutmaları için daha az sayıda, ince ipliklerde ise daha çok sayıda büküme ihtiyaç vardır. Yine aynı şekilde, kullanım amaçları göz önüne alınarak triko iplikleri daha az bükümlü, dokuma iplikleri ise daha çok bükümlüdür. Birim uzunlukta bulunan spiral sayısı büküm sayısını verir. Birim uzunluk olarak 1 inch (2,54 cm) alınırsa TPI (inch’teki büküm sayısı), birim uzunluk 1 metre alınırsa TPM (metredeki büküm sayısı) ifade edilmiş olur.
Büküm katsayısı: Yukarıda sözü edilen az bükümlü çok bükümlü kavramlarına uluslararası ortak bir anlayış getirebilmek açısından büküm katsayısı tarif edilmiştir. Teorik olarak büküm katsayısı iplik dış yüzeyindeki lifler ile iplik ekseni arasındaki açının tanjantını ifade eden bir sayıdır. Büküm faktörü veya katsayısı için henüz uluslararası bir standart oluşmamıştır. Genel olarak, triko ipliklerde büküm katsayısı 3.6, dokuma ipliklerde ise yaklaşık 4.2 olarak kabul edilmiştir.
Büküm yönü: İplikler iki yönde bükülebilirler. Büküm yönü Z ve S harfleri ile belirtilir. Büküm denildiğinde genellikle anlaşılan ve en çok kullanılan büküm yönü Z’ dir. Ancak son zamanlarda S bükümlü ipliklere de talep başlamış ve bazı firmalar Z ve S bükümlü iplikleri bir arada kullanarak örgüdeki dönme problemine çözüm bulma çabası içine girmişlerdir
Uster (Düzgünsüzlük) kalite parametreleri: İplikçilik alanında ülkelerin kendi durumlarına göre belirlemiş oldukları standartlar olabilir. Ancak, globalleşen dünyamızda her alanda olduğu gibi iplikçilik ve iplik kalite parametreleri konusunda da aynı dili konuşmakta gereklidir. Bu alanda bazı uluslararası standartlar olmakla birlikte Uster istatistikleri, kalite konusunda hangi kavramlardan söz edildiğini belirlemek amacıyla en yaygın kullanılan kaynaktır. Çeşitli laboratuar test cihazları üretmesiyle tanınan Zellweger Uster firması bir süreden beri dünyadaki çeşitli iplik üreticilerinden istatistiki bilgiler toplayarak bir veri tabanı oluşturmakta ve bu verileri sınıflandırarak istatistik kitapları yayınlamaktadır. En sonuncusu 1997 yılında yayınlanmış olan bu kitaplarda, her ayrı tip ve numaradaki iplikler için toplanan istatistiki değerlerden sınır grafikleri oluşturulmakta ve %5, %25, %50, %75 ve % 95 sınır çubukları çizilerek, iplik üreticilerinin dünya üretiminin hangi %’lik kalite dilimine girdiğini öğrenmesine olanak sağlamaktadır. Yani, Uster istatistikleri kullanılarak bir kıyaslama yapmak ve yukarıda sözü edilen dilimlerden hangisine dahil olunduğunu bilmek mümkün olmaktadır.
Uster %’si (Düzgünsüzlük): Tamamen düzgün bir iplik üretmek mümkün olsaydı, yani düzgünsüzlüğü sıfır (0) olan bir iplik yapmak mümkün olsaydı, bu ipliğin her santimetresinin ve her metresinin kütlesinin birbiriyle eşit olduğu görülürdü. Ancak bu pratikte mümkün değildir. Yani ipliğin kütlesi belirli bir ortalama değer etrafında yukarı ve aşağı sapmalar gösterir. Bu sapmaların yukarı ve aşağı yöndeki büyüklüğü düzgünsüzlük oranını belirler. Uster düzgünsüzlüğü Uster test cihazı ile ölçülür. Yukarıda da belirtildiği gibi elyaf demetinin kütlesindeki yani birim uzunluğunun ağırlığındaki değişmeler kaydedilir. Daha sonra matematiksel yöntemle düzgünsüzlük (%U) değeri hesaplanır.
IPI (Hata) değerleri: Kesikli elyaflardan eğrilen ipliklerde çeşitli hatalar oluşmaktadır. Üzerinde durulacak hatalar sık yani 1000 metre de birden fazla hatta bazen ondan fazla görülen hatalardır. Bu hatalar 3 gruba ayrılabilir, ince yerler, kalın yerler ve neps (düğümcükler) dir. Bu hataların nedeni hammaddeden kaynaklanabileceği gibi iplik hazırlama ya da doğrudan eğirme işlemi sırasında da oluşabilir [8]. İnce yerler (-50%): İpliğin normal enine kesitinden %50 daha az yer kaplayan bölgeler ince yer olarak sayılır, 1000 metre iplikteki adet olarak ifade edilir. İnce yerin çoğalması ya hammaddenin ya da işletme şartlarının bozulduğunu gösterir. Genel kanı, ince yerlerin iplik kopuşlarının temel nedeni olduğu yönündedir. Oysa ki bu bölgeler daha fazla büküm aldıklarından mukavemetleri her zaman düşük olmayıp örgü ve dokuma kopuşlarının temel nedeni değildirler. İnce yerin temel dezavantajı ham veya bitmiş ürünün görüntüsünü bozmasıdır.
Kalın yerler (+50%): İpliğin normal enine kesitinden %50 daha fazla yer kaplayan yani iplik kesitinden %50 daha kalın ve uzunluğu en az 4 mm olan yerlerdir. Kalın yer oluşumunun temel sebebi yeterli çekim almamış bölgelerin varlığıdır. 1000 metre iplikteki adet olarak ifade edilir. Kalın yerler hem nihai ürünün görüntüsünü bozar hem de sonraki aşamalardaki iplik kopuşlarının en önemli nedenidir. Çünkü bu bölgeler daha az büküm almışlardır.
Neps (+200% Düğümcükler): İpliğin normal enine kesitinden %200 daha fazla yer kaplayan ve uzunluğu en az 1 mm en fazla 4 mm olan bölgeler neps olarak sayılır. 1000 metre iplikteki adet olarak ifade edilir. Neps dokuma halının görüntüsünü olumsuz yönde etkiler. Ayrıca belli büyüklüklerden sonra, özellikle dokuma işlemi sırasında ipliğin çalışmasında güçlük yaratır. Dolayısıyla nepsten kurtulmak halıcılıkta önemli bir teknolojik problem olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tüylülük: Kesikli elyaf ipliklerinde lif uçlarının iplik kesitinden dışarı doğru uzanması sonucunda tüylülük veya tüylenme oluşmaktadır. Tüylülük, ipliğin 1 cm uzunluğundaki ölçme bölgesinde, iplik kesitinden dışarı doğru uzanan kılcal liflerin toplam uzunluğudur. Örneğin; tüylülük H= 4.0 dendiğinde toplam 4 cm kılcal lif ölçülmüş ve 1 cm ölçüm uzunluğuna bölünerek 4 değeri bulunmuştur. Dolayısıyla tüylülüğün birimi yoktur [8].
Mukavemet: İpliğin uygulanan yüke gösterdiği dirençtir. Mukavemetin yüksek olması iplik kopuşunu ve makine duruşlarını azaltarak verimliliğin artmasını sağlar. İplik mukavemetini etkileyen en önemli faktör hammaddedir. Hammaddenin cinsi elyaf uzunluğu, elyaf inceliği (micronaire), elyaf uzunluk dağılımı (uniformity) ve elyaf mukavemeti iplik mukavemetine etki eden en önemli faktörlerdir. Bükümün arttırılması belli bir noktaya kadar iplik mukavemetini de artırır. İplik mukavemetinin ölçümünde çeşitli laboratuar cihazları ve mukavemet birimleri kullanılmaktadır. Dolayısıyla, ipliğin mukavemeti bildirilirken, hangi test cihazıyla ölçüm yapıldığı ve mukavemet birimi mutlaka belirtilmelidir. Son yıllarda mukavemetin bir ölçütü olarak kopma kilometresi (RKM) kavramı yaygın olarak kullanılmaktadır. Burada ifade edilmeye çalışılan ipliğin kendi ağırlığı ile koptuğu uzunluktur. Yani 17 RKM mukavemet değerine sahip iplikten söz edildiğinde bu ipliğin 17 km.’ sinin ağırlığının ipliği kopma noktasına getireceği anlaşılır.
Elastikiyet: Bir ipliğin gerilme altında boyunun uzaması ve gerilme kalktığında eski uzunluğuna tamamen ya da kısmen dönebilme kabiliyetidir. Kritik uzama noktasına kadar uzatılmış yani kopma noktasına gelmiş bir ipliğin o anki erişmiş olduğu uzunluğun, serbest haldeki uzunluğuna oranlanmasıdır. Esneme özelliği halının ömrünü artırır.
Sürtünme katsayısı: İpliğin örgü makinelerinde rahat çalışmasını temin etmek amacıyla ipliğe bobinleme aşamasında parafin işlemi uygulanır. Dokuma bobinlerde bu işleme gerek yoktur. Örme işlemi esnasında ipliğin geçtiği iplik geçiş boruları, kılavuz, iğne gibi yerlerde bir sürtünme söz konusudur. Bu kuvvet ipliğe etki ederek çekme kuvvetinin artmasına neden olur. İpliğin hiç ya da yeterli parafin almaması örgü makinelerinde çalışma güçlüklerine, tüylenmeye ve hatta zaman zamanda örgü patlaklarına neden olabilir. İplik fabrikalarında ipliğin parafin alma derecesini ölçen laboratuar aletleri mevcuttur. Bu aletler yardımıyla üretimi tamamlanmış olan iplik bobinleri test edilerek sürtünme katsayıları ölçülür. Normal parafin almış bir iplikte numara ve iplik tipine bağlı olmak üzere sürtünme katsayısının 0.18 ve daha az olması beklenir. Dokuma ipliklerinde bu değer 0.24 ve daha üzerindedir.
Değişim katsayısı: 30 numara iplikten söz edildiğinde, iplikle ilgili çeşitli ölçümler yapıldığı ve bu ölçümlerin sonucunda ortalama 30 değerinin bulunduğu anlaşılır. Bu ortalama değere, 29, 30, 31 gibi ölçümler sonucunda ulaşılabileceği gibi 29.8, 30.0, 30.2 gibi sonuçlarla da ulaşılabilir. Sonuca bakıldığında her ikisi de 30 numara ipliktir. Ancak, değişim katsayısı çok yüksek olan birinci iplik 30 numara iplik olmasına rağmen tercih edilmez. Yani, herhangi bir kalite değerinden söz ettiğimizde amacımız ortalama bir değeri ifade etmektir. Bu ortalama değere ulaşırken yaptığımız ölçümleri ortalamadan az yada çok sapması yapılan ölçümün değişim katsayısının düşük veya yüksek olmasına neden olur. Bütün kalite parametrelerinde değişim katsayısının düşük olması öncelikle amaçlanan bir durumdur.
Halı imalatında kullanılan ipliklerin teknik özellikleri
Pamuk: Sıcaklık, 118-120°C arasında pamuk lifi sararmaya başlar. 180°C’ ye kadar renk kahverengiye dönüşür. 300°C’ de tamamen kavrulur, karbonize olur. Normal koşullar altında soğuk veya sıcak suyun pamuk lif ve mamulleri üzerine etkisi yoktur. Selüloz içeren liflere genellikle kolay etki ederler. Sulandırılmış alkali çözeltilerinin pamuk lifleri ve mamulleri üzerine etkisi yoktur. Özgül ağırlığı, 1.501,54 g/cm³’ tür. Normal şartlarda nem oranı, %8.5’dir.
Keten: Özgül ağırlığı 1.43-1.52’ dir. Asit, alkali ve yükseltgen maddelerin keten lifleri üzerine etkileri pamukla hemen hemen aynıdır. Kenevir ise sıcak su ve soğuk alkali etkilemez. Sıcak yoğun alkaliler keneviri eritir. Soğuk yoğun ve sıcak sulandırılmış asitler liflere etki eder ve tamamen parçalar. Zayıf asitler oda sıcaklığında kenevire etkili değildir.
Pes lifi: Camlaşma noktası 80-110°C’ dir. Erime noktası 250-360°C’ dir. Molekül ağırlığı 18000-25000 dir. Özgül ağırlığı 1,38 g/cm³’ dir. Kopma dayanımı 4.5-5.5 g/denye dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi, %15-25’ dir. Normal şartlarda nem oranı, %0.4’ dir. Asitlere karşı genel olarak dayanıklıdır. Bazlara karşı dayanımı sınırlıdır. Yükseltgen ve indirgen maddelere karşı dayanıklıdır. Birçok çözücü içerisinde çözünmemekle beraber, fenol ve türevleri, benzilalkol, mkresol gibi bazı çözücüler içerisinde kolaylıkla çözünmektedir. Gün ışığına karşı dayanıklıdır. 3000 saat güneş ışığına bırakıldığında %50 kadar bir kopma dayanımı düşmesi olmaktadır. Açık hava koşullarına karşı dayanımı iyidir.
Poliamid 6.6 lifi: Camlaşma noktası 90-95°C’ dir. Erime noktası 250°C’ dir. Özgül ağırlığı 1.14g/cm³’ dir. Kopma dayanımı 3.5-5.5 CN/dtex (normal)’dir. 5.3-8.6 CN/dtex (yüksek mukavemetli)’ dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %25-50 (normal)’dir. %18-24 (yüksek mukavemetli)’dir. Normal şartlarda nem oranı %4’ dir. Asitlere karşı dayanımları sınırlıdır. Bazlara karşı dayanıklıdırlar. Yükseltgen ve indirgen maddelerden pek zarar görmezler. Apolar çözgenler içerisinde çözünmemekle beraber fenol ve türevleri, benzil alkol, o-diklorbenzen, anilin gibi çözcüler içerisinde tamamen çözünmektedir. Güve ve diğer zararlı böceklere, bakteri ve mantar gibi mikroorganizmalara karşı dayanıklıdır. Güneş ışınlarına karşı dayanımları düşüktür.
Poliamid 6 lifi: Camlaşma noktası 80-85°C’ dir. Erime noktası 215°C’ dir. Özgül ağırlığı 1.14g/cm³’ dir. Kopma dayanımı 2.5-5 CN/dtex (normal) dir. 5.3-9 CN/dtex(yüksek mukavemetli) dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %35-55 (normal) dir. %16-24 (yüksek mukavemetli) dir. Normal şartlarda nem oranı %4’ dir. Asitlere karşı dayanımları sınırlıdır. Bazlara karşı dayanıklıdırlar. Yükseltgen ve indirgen maddelerden pek zarar görmezler. Apolar çözgenler içerisinde çözünmemekle beraber fenol ve türevleri, benzil alkol, o-diklorbenzen, anilin gibi çözcüler içerisinde tamamen çözünmektedir. Güve ve diğer zararlı böceklere,bakteri ve mantar gibi mikroorganizmalara karşı dayanıklıdır. Güneş ışınlarına karşı dayanımları düşüktür.
Poliakrilnitril lifi: Camlaşma noktası 30-75°C (suda) dir, 50-100°C (kuru) dir. Erime noktası 250°C’ dir. Özgül ağırlığı 1.14-1.19 g/cm³’ tür. Kopma dayanımı 2.3-3.1 CN/dtex (kopolimer) dir, 3.4-3.6 CN/dtex (homopolimer) dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %20-48 (kopolimer) dir, %30-34 (homopolimer) dir. Normal şartlarda nem oranı %0.5’ dir. Asitlere karşı dayanımı azdır. Sıcak bazlar içerisinde sararmaktadırlar. Yükseltgen maddelere karşı dayanımları sınırlıdır. DMF, DMA gibi çözgenlerde çözünürken; alkol türü çözgenlerden etkilenmemektedir. Işık ve dış hava şartlarına karşı dayanıklıdırlar.
Elastomer lifi: Camlaşma noktası (-40)-(-60) °C’ dir. Erime noktası 230-290°C’ dir. Özgül ağırlığı 1.2-1.25 g/cm³’ tür. Kopma dayanımı 0.6-1.1 CN/dtex (elastomer filament telleri) dir, 4.5-7.5 CN/dtex (filament iplik) dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %400-750 dir. Seyreltik asitlerden oda sıcaklığında pek etkilenmemektedirler. Derişik asitlerden ise zarar görürler. Kauçuk zehri olarak adlandırılan Cu ve Mn gibi ağır metal iyonlarına karşı dayanıklıdırlar. Işığa karşı dayanıksızdırlar. Kuru temizleme ve yıkama işlemlerine karşı dayanıklıdırlar. Klorlu ağartma maddelerine karşı hassas olduklarından genellikle peroksit ve indirgen ağartmayla ağartılırlar.
Polietilen lifi: Erime noktası 130-133°C’ dir. Özgül ağırlığı 0.9-0.97 g/cm³’ tür. Kopma dayanımı 3.5-6.5 CN/dtex’ dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %10.5-20’ dir. Normal şartlarda nem içermezler. Asitlere ve bazlara karşı çok dayanıklıdırlar. Birçok organik çözeltide çözünmezler.Ancak bazı klorlu hidrokarbonlar ve aromatik çözgenler içerisinde çözünmektedirler. Yalıtkandırlar, elektriği iletmezler. Güve ve mikroorganizmalara karşı dayanıklıdırlar.
Polipropilen lifi: Erime noktası 160-175°C’ dir. Özgül ağırlığı 0.90-0.92 g/cm³’ tür. Kopma dayanımı 5-9 g/denye dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %15-25’ dir. Normal şartlarda nem oranı %0.05’ dir. Asitlere ve bazlara karşı dayanıklıdır. Oda sıcaklığında hiçbir çözgenden etkilenmez. Ancak kaynar tetrakloretan içerisinde çözünmektedir. Mikroorganizmalardan zarar görmez.
Polivinilklorür lifi: Yumuşama sıcaklığı 70°C ve yukarısıdır. Özgül ağırlığı 1.4g/cm³’ tür. Kopma dayanımı 2.4-2.7 g/denye dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %12-15’ dir. Güç tutuşan liflerdir. Yanma tehlikeleri yoktur. Asitlerden, bazlardan, yükseltgen ve indirgen maddelerden etkilenmezler. Birçok organik çözgen içerisinde çözünmezler. Ancak toluen, trikloretilen ve aseton gibi çözücülerde çözünmektedirler. Mikroorganizmalar ve böceklerden zarar görmezler. Güneş ışınlarına karşı dayanıklıdırlar. 18 ay güneş altında bırakılan liflerin kopma dayanımlarında %25’lik bir azalma görülmektedir.
Polivinilidenklorür lifi: Yumuşama sıcaklığı 90-120°C’ dir. Özgül ağırlığı 1.65-1.72 g/cm³’ tür. Yaş ve kuru kopma dayanımları 2.3 g/denye’ dir. Normal şartlarda nem oranı %0.1’ dir. Suya ve kimyasal maddelere karşı dayanıklıdırlar. Güneş ışınlarına, biyolojik etkenlere ve havaya karşı dayanımları son derece yüksektir.
Polivinilalkol lifi: Yumuşama sıcaklığı 200°C’ dir. Erime noktası 220-230°C’ dir. Özgül ağırlığı 1.26-1.30 g/cm³’ tür. Kopma dayanımı:5-7.6 g/denye (yaş filament), 6-8.5 g/denye (kuru filament), 3.2-5 g/denye (yaş stapel), 3.9-6.8 g/denye (kuru stapel) dir. Kopma anındaki uzama yüzdesi %10-26 (yaş filament), %9-22 (kuru filament), %16-27 (yaş stapel), %13-26 (kuru stapel) dir. Normal şartlarda nem oranı %4.5-5 (stapel), %3-5 (filament) dir. Asitlere karşı dayanıklı olmasına rağmen, sıcak derişik asitlerden zarar görür ve parçalanırlar. Bazlara karşı dayanıklıdırlar. Birçok çözgen içerisinde çözünmez. M-kresol ve fenol içerisinde şişer. Güneş ışığına karşı dayanıklıdır.
Türkiye’ de Üretilen Bazı Halıların Teknik Özellikleri
Yukarıda belirtildiği gibi ülkemizde çok çeşitli markalar altında farklı halı imalatları mevcuttur. Bütün halıların, özellikle markalaşmış ürünlerin halı üretimi konusunda farklı özelliklere sahiptir. Farklı ürünlerin birbirlerine göre üstün özellikleri vardır. Ama hepsinin ortak bir özelliği vardır ki bu da Türk milletine has dokuma ve düğüm atma tekniğidir. Özellikle ülkemizde üretilen ve markalaşmış halılarda Türk düğümünün kullanılması daha yaygındır. Bu özelliklere göre, ülkemizde üretilen markalaşmış halılar ile ilgili kısaca bazı özellikler aşağıda verilmiştir.
Bünyan halısı
Kayseri ili Bünyan ilçesi ve çevresinde dokunmakta olan atkı ve çözgüleri pamuk, ilmelik ipleri yün, orta kaliteli halılar Bünyan halıları olarak isimlendirilmiştir. dm²’sindeki ilmek adedi 1512 olan Bünyan halısının kalitesi 36×42’dir. Bünyan halısının düğüm tarzı Türk düğümü (çift) tir.
Ladik halısı
Konya Ladik eski halıları atkı, çözgü ve ilme ipleri yündür. Küçük ebatlı halılardır, dm²’sindeki ilmek adedi 2000 olan Ladik halılarının kalitesi 40×50’dir. Ladik halısının düğüm tarzı Açık (tek) + Türk (çift) tir. Ladik halılarının en büyük özelliği küçük ebatlı olmalıdır.
Isparta yöresinde üretilen Isparta halıları 26×33 kalitesinde, pamuk atkılı ve çözgülüdür. Isparta halısının dm²’sindeki ilmek adedi 858 dir. Isparta halılarının düğüm tarzı Sine (tek) + Türk düğümü (çift) tir.
Yağcıbedir halısı
Balıkesir iline bağlı Sındırgı ve Bigadiç ilçeleri çevresinde yaşayan Yağcıbedir yörüklerinin dokudukları halılardır. Atkı, çözgü ve ilme ipleri yün ve genellikle doğal boyarmaddelerle boyanmış halılardır. Kalitesi 30×35 olan Yağcıbedir halısının dm²’sindeki ilmek adedi 1050 dir. Yağcıbedir halısının düğüm tarzı Türk düğümü (çift) tir.
Kula halısı
Manisa iline bağlı bir ilçe merkezi olan Kula, özellikle mahalli el halıları ile tanınan geleneksel ve en eski dokuma merkezidir. Kula halısının atkı, çözgü ve ilme ipleri yündür. Kula halısının kalitesi 30×50’dir ve dm²’sindeki ilmek adedi 1500’dür. Kula halısında düğüm tarzı olarak Türk düğümü (çift) düğüm kullanılır.
Milas halısı
Milas halısı çoğunlukla, Muğla iline bağlı Milas ilçe merkezi ve çevre köylerde dokunur. Kalitesi 26×40 olan Milas halısının dm²’sinde 1040 adet ilmek bulunmaktadır. Milas halısı dokunurken Türk düğüm tarzı kullanılır.
İpek halı
İpek halılar, genel olarak Hereke ilçe merkezi (Kocaeli) ve çevre köylerde dokunmakta olan halılardır. Bir ipek halının kalitesi her bir dm² alanda ilmek sayısı ile ölçülür ve her bir dm2 alanda 100×100 veya 150×150 ilmek bulunmaktadır. Bir ipek halının her 1 dm2’sinde ilmek sayısı 10000 ila 22500 arasındadır. İpek halılarda kullanılan düğüm tarzı Türk düğümü (çift) olarak tanımlanır.
Halı Yıkama Yöntemleri
Geleneksel halı yıkama işlemi, ülkemizde el ve yün halı dokuma yapılan Kula, Demirci, Milas, Hereke, Bünyan yörelerinde bundan yıllar önce başlamıştır. Büyük şehirlerde halı yıkama işlemi, özel firmalar tarafından yapılmaya başlanınca geleneksel halı yıkama işlemi, makine halılarının da yıkanmasına uyarlanmış ve çok başarılı sonuçlar elde edilen bir halı yıkama tekniği haline gelmiştir
Geleneksel yöntemle halı yıkama işlemi, halıların tozu alındıktan sonra Manuel Halı Yıkama Makinası ve gelberi ile yapılır. Fırça makinesi ile halı yıkama, kendi ekseninde dönen, disk şeklinde imal edilmiş bir fırçanın halının üzerinde dairesel olarak gezdirilmesi ile gerçekleştirilir. Yıkanan halıda akarlar ve kirler yüzeye çıkmaktadır. Durulama aşamasında kirler ve akarlar gelberi ile halının yüzeyinden uzaklaştırılır. Gelberi, paslanmaz çelikten imal edilmiş, uzunca sapı olan bir halı durulama el aletidir. Durulanan halı, santrifüj makineleri ile sıkıldıktan sonra kurutma odalarında veya güneş altında kurutulur. Bu yöntemle halı yıkama yapan firma, bünyesinde iyi bir halı yıkama ustası istihdam etmesi gerekmektedir. Ayrıca bütün aşamalarda halının transferi insan gücü ile yapıldığından bu yöntemle halı yıkama işleminde zaman ve işgücü kaybı gerçekleşmektedir. Bu durum maliyetleri arttırmaktadır.
Gelişen teknoloji ile halı yıkama işlemi, otomatik makinelerle yapılmaya başlanmıştır. Halı yıkama işleminde otomatik halı yıkama makinelerinin kullanılması, halı yıkama maliyetlerinin düşmesini, daha az su kullanılmasını, sürenin azalmasını ve halının daha hijyenik olmasını sağlamıştır. Sektörde kullanılan çok çeşitli makineler vardır. Bu makinelerin birbirlerine göre avantajlı ve dezavantajlı yönleri vardır.
Ray Tipi Halı Yıkama Makinesi ile sadece yıkama işlemi yapılmaktadır. Yıkama işlemi şu şekilde gerçekleştirilir, halı yere serilir, dönen fırçanın ileri geri hareketi ile halı yıkanır ve işlem bittikten sonra halı tekrar toplanır. Toz alma, durulama, sıkma, kurutma ve paketleme işlemleri başka makinelerle yapılır. Bu makinede yapılan halı yıkama işleminde fazla işgücüne ihtiyaç vardır. Ayrıca, halı yıkama işlemi uzun sürmektedir.
Otomatik Halı Yıkama Makinası ile yıkama ve durulama işlemi yapılmaktadır. Ayrıca arkasına eklenen bir aparatla yıkanan ve durulanan halı rulo haline getirilmektedir. Halı yıkama elemanı tarafından makineye sürülen halı, bandlı konveyör tarafından sabit bir hızda dönen fırçalar altından geçirilir. Bu makinede kullanılan yıkama fırçaları disk yada rulo şeklinde olabilmektedir. Fırçalarla yıkanan halı durulama suyunun altından geçerek makinenin sonunda bulunan bir aparat ile rulo haline getirilir. Bu makinede yıkama işlemi kolay olsa da toz alma ve sıkma işlemi başka bir makinede yapılmaktadır. Ayrıca, sıkma işleminden sonra halılar kurutma odalarında yaklaşık 3-4 saat havalandırılarak kurutulmaktadır. Bu makine ile yapılan halı yıkama işleminde, yıkamaya başlamadan önce ki toz alma aşaması ve durulama aşamasından sonra gelen aşamalar başka makineler ile yapılmaktadır.
Delikli bir tambur, elektrik motoru, merkezleme kapağı ve titreşim emici tekerlerden oluşan makinalar Halı Sıkma Makinasıdır. Delikli tambur, arka taraftan rulmanlı bir sistem ve ön taraftan merkezleme kapağı ile yataklanmıştır. Elektrik motoru, kayış kasnak sistemi ile delikli tamburu yaklaşık 1200-1400 dev/dak ile döndürmektedir. Rulo halinde tambura sokulan yıkanmış ıslak halı santrifüj etkisi ile yaklaşık %90-95 kuruluğa kadar sıkılmaktadır. Tamburun dönmesi esnasında halı büyük bir balans yapmaktadır. Balans, titreşime neden olmakta ve sistemde oluşan titreşim lastik tekerler vasıtası ile sönümlemektedir. Bazı makinelerde lastik tekerlerin titreşimi sönümlemesi yetersiz kalmaktadır. Oluşan titreşimin makinenin özellikle kayışına ve rulmanına zarar verdiği görülmektedir. Sıkılan halı kurutma odalarında kurutulur.
İyi bir halı yıkama-kurutma makinesi, halı yıkama aşamalarında sınırlı kalmamalıdır, işgücü maliyeti az olmalıdır, az yer kaplamalıdır, uzun ömürlü olmalıdır, çevreye duyarlı olmalıdır, tasarruflu olmalıdır, doğal kaynakları kullanabilmelidir, ekonomik olmalıdır ve maliyeti az olmalıdır. Son olarak KOSGEB Halı Yıkama Dükkanı Açma Fikrine Destek verir mi? sorusuna 2019 ve 2020 yılları için olumlu cevap veremiyoruz. Makina alımlarına destek vermiyor ancak çalıştırdığınız eleman maaşlarına destek veriyor şeklinde biliyoruz. Siz en güncel bilgilyi almak için KOSGEB il müdürlüklerini ziyaret etmelisiniz.
Not: Yazı içerisinde geçen teknik bilgiler S. Aktaş YL Tezinden alınmıştır.
